PANKREAS KANSERİ TANI VE TEDAVİ YÖNTEMLERİ
Pankreas kanserinde tanının erken konulması, çok kolay olmayabilir. Çünkü
pankreas kanserinin erken evrelerinde herhangi bir belirti ve bulguya rastlanmaz.
Pankreas kanseri belirtilerinin pek çok hastalık belirtisine benzemesi ve pankreasın
mide, ince bağırsak, karaciğer gibi organların arkasında saklanmış olması da erken
tanı konulamamasında etkilidir.
Pankreas kanseri tanısı genellikle çeşitli testler yardımı ile pankreas ve etrafının
detaylı görüntülenmesi ile konur. Kanser hücrelerinin pankreas içine ve dışına ne
derece yayıldığını belirleyen işlemine evreleme denir. Pankreas kanseri
teşhisi koymak ve evresini belirlemek için aynı anda testler uygulanır. Pankreas
kanserinde doğru bir tedavi planı için erken teşhisle beraber kanserine evresi çok
önemlidir.
Pankreas kanseri tanısı koyabilmek için uygulanan testleri aşağıdaki şekilde
sıralayabiliriz;
Hastanın sağlık geçmişi ve fiziksel muayenesi: Hastanın genel fiziki muayenesi
yapılıp, geçmişindeki hastalıklar sorgulanır. Pankreas kanseri risk faktörlerinden olan
diyabet ve pankreatit gibi hastalıkları varsa incelenir.
Kan testi: Kan testi yapılarak bilirubin gibi bazı maddelerin miktarı ölçülür.
Normalden yüksek veya düşük çıkan ölçümler, o maddeyi salgılayan organ veya
dokularda oluşan hastalığın belirtisi olarak değerlendirilir.
Tümör belirteçleri: Kan veya dokuda bulunan kanserin varlığının saptanması için
doku, idrar veya kan örneği alınır ve bazı ölçümler yapılır. Bu ölçümler sırasında CA
- 9 ve CEA ismindeki iki tümör belirteci pankreas kanseri için yardımcı bilgiler
verebilir. Bu testler tanı koymaktan ziyade pankreas kanseri tanısı konmuş hastaların
takibinde yol göstericidir. Sağlıklı bireylere bu tip testler yapılmaz.
Manyetik Rezonans Görüntüleme (MRI): MRI, tüm kanserlerde olduğu gibi
pankreas kanseri için de önemli görüntüleme yöntemlerinden biridir. Özellikle
pankreasın çevresindeki dokular ile olan ilişkisi ve karaciğer deki bulguları anlamak
için oldukça etkilidir.
Bilgisayarlı Tomografi (CT/BT): Kanser tanısında en yol gösterici görüntüleme
yöntemlerinden biridir. CT/BT uygulamasında görüntülerin daha ne olması için
hastaya damar ya da ağızdan kontrast madde verilebilir.
Pozitron Emisyon Tomografisi (PET/CT ): PET/CT ile hastaya az miktarda
radyoaktif madde ile işaretli glikoz enjekte edilir ve glikozun biriktiği yerler tespit edilir.
Kanserli hücreler daha çok glikoz topladığından daha koyu renkte görünür ve kolayca
tespit edilirler.
Batın ultrasonografisi (USG) : Karın ultrasonografisi ile karın içine yüksek enerjili
ses dalgaları gönderilir. Bu ses dalgaları dokulara çarpar ve eko yapar. Böylece karın
içinin ve organların görüntülenmesi sağlanır.
Endoskopik Ultrason (EUS): Genellikte makattan ya da ağızdan içeriye ucunda ışık
ve görüntüleme merceği bulunan endoskopi cihazı sokularak yapılan bir tanı
yöntemidir. Yüksek frekanslı ses dalgalarının oluşturduğu ekolar cihaz tarafından
algılanarak organların sonogram adı verilen detaylı görüntüsü elde edilir.
Endoskopik Retrograd Kolanjiopankretikografi (ERCP): Bu yöntem ile on iki
parmak bağırsağından pankreatik kanal ve ana safra yolu ve safra kanallarının
görüntülenebilir. Küçük tüp şeklindeki kateter, endoskop içerisinden pankreatik
kanallara sokulur ve kontrast madde enjekte edilerek safra kanallarının detaylı
görüntüsü alınır.
Cilt Altı Transhepatik Kolanjiyografi (PTC): Röntgen kullanarak safra kanalları ve
karaciğeri görüntüleme yöntemidir. Bu uygulamaya, sadece ERCP yapılamadığı
durumlarda söz başvurulur.
Laparoskopi: Karın ve iç organlara içerden bakılarak, hastalık belirtilerini kontrol
eden cerrahi bir yöntemdir. Laparoskop adı verilen ucunda ışığı bulunan ince tüp
karın duvarına açılan küçük bir kesiden içeri sokulur. Biyopsi için doku örneği veya iç
organların alınması söz konusu olduğunda işlem sırasında başka kesiler açılarak
laparoskopa yardımcı başka aletler içeri sokulabilir.
Biyopsi: Doku içerisindeki kanser bulgularının detaylı araştırılması için hücre veya
doku örneğinin alınması işlemidir. Pankreas kanseri için birkaç farklı biyopsi yöntemi
vardır. Röntgen veya ultrason sırasında ince bir iğne ile pankreastan hücre örneği
alınabildiği gibi aynı işlemin laparoskopi sırasında yapılması da mümkündür.
PANKREAS KANSERİ EVRELERİ
Kanserli hücreler vücudu içerisine doku, lenf sistemi ve kan yolu aracılığı ile yayılır.
Kanser hücreleri ana tümörden koparak kan damarları ya da lenf kanalları yolu ile
vücudun başka bölümlerine geçebilir ve farklı tümörler oluşturabilir. Bu duruma
metastaz denir. İkincil ya da metastazik tümörler ana tümör ile aynı özelliklere
sahiptirler. Pankreas kanseri evrelerini görüntüleme testleri kullanarak tespit etmek
zordur. Bu nedenle cerrahi müdahale öncesinde kanserli tümörün tümünün alınıp
alınmayacağı kararı çok önemlidir. Pankreas kanseri evrelerini bu şekilde
açıklayabiliriz;
0: Bu evrede yayılma yoktur. Ve pankreas kanseri sadece tek katman hücrelerle
sınırlıdır. Pankreas kanseri, görüntüleme testlerinde ne de çıplak gözle görülebilir.
Evre I: Bu evrede kanser bölgesel olarak büyüme gösterir. Pankreas kanseri,
pankreasla sınırlı ancak, 2 (evre 1A) veya 2 cm’den fazla (evre 1B) büyür.
Evre II: Pankreas kanseri, pankreas dışında büyür veya lenf bezlerinin yakınına
yaklaşır.
Evre III: Bu evrede pankreas kanseri daha geniş yayılma gösterir. Tümör,
yakınındaki ana damarlara veya sinirlere yayılır ancak metastaz göstermez.
Evre IV: Bu evrede pankreas kanseri, karaciğer gibi uzak organlara yayılım yapar.
PANKREAS KANSERİ TEDAVİSİ
Pankreas kanseri tedavisi ameliyat, kemoterapi ve radyoterapi olmak üzere 3 ayrı
yöntemden oluşmaktadır. Bu da pankreas kanseri tedavisinde farklı uzman
hekimlerin müdahalesini ve kontrolünü gündeme getirir. Pankreas kanseri
tedavisi gastroenteroloji, cerrahi, tıbbi onkoloji, radyasyon onkolojisi ve birçok diğer
alanda uzmanlaşmış doktorların tümü ile birlikte uygulanır.
Pankreas kanserli hastaların çoğu uzak organlara erken kanser yayılımı veya yaygın
lokal tutulum nedeni ile cerrahiye aday değildir. Bu hastalara, sarılık gibi tıkayıcı
semptomları ve ağrıyı giderici, yaşam süresini uzatmayan ancak daha rahat bir
dönem geçirtmeyi amaçlayan cerrahi girişimler yapılır. Hastaların genel durumuna ve
yandaş hastalıklarına bağlı olarak, pankreas kanserinin vücutta diğer organlara
yayılım gösterdiği hastalarda ortalama yaşam süresi 3 ile 6 ay arasındadır. Hastalığın
lokal olarak yayılım gösterdiği hastalarda ise ortalama yaşam süresi 6 ile 12 aydır.
Pankreas kanseri ameliyatları, cerrahinin en zor ve en sorunlu ameliyatlarından olup,
özellikle ameliyat sonrası dönemde çıkabilecek komplikasyonlarla da hem cerrah,
hem de hastane imkanları yeterli özellikte olmalıdır.
PANKREAS KANSERİNDE WHİPPLE AMELİYATI
Whipple ameliyatı, pankreas başı, safra yolları ve 12 parmak bağırsağı tümörlerinde
hayat kurtarıcı bir ameliyattır. Whipple ameliyatı birbirine yakın ve bağlı olan 3
organda meydana gelen tümörlerde o bölgeyi komple temizlemek için
idealdir. Whipple ameliyatı sırasında mide kapağı da denen adale sistemini korumak
amacıyla “Pilor Koruyucu Whipple” operasyonu uygulanır. Böylece ameliyat
sonrasında sindirim sitemi şikayetleri yaşanmaz. Whipple ameliyatı ile pankreas başı,
midenin yarıya yakını, 12 parmak bağırsağının tamamı ve safra yollarının bu alana
komşu bölümü komple çıkartılmaktadır. Operasyonun en önemli yanı alınan bu
organların birbiriyle koordinasyonun yeniden doğru bir şekilde sağlanmasıdır.
Radyoterapi
Pankreas kanseri tedavisinde en sık kullanılan radyoterapi türü external-beam
radyoterapidir. Genellikle kemoterapi ile radyaterapi daha etkili olacağı için aynı
anda uygulanır. Kemoterapi ve radyoterapinin aynı anda uygulanması pankreas
tümörlerinin küçülmesine ve yok olmasına yardımcı olabilir.
Kemoterapi
Pankreas kanseri hücrelerinin büyümesini ve bölünmesini durdurmak amacıyla
kemoterapi tedavisi yapılmaktadır.
Hedefe Yönelik Tedavi
Pankreas kanserinde hedefe yönelik tedavi; kanserin belirli genleri, proteinler ya da
kanserin büyüme ve hayatta kalmasına katkıda bulunan doku ortamını hedefleyen bir
tedavi yöntemidir.