KOLON KANSERİ TANI VE TEDAVİ YÖNTEMLERİ
Kalın bağırsak kanseri, tarama programları içinde yer alan bir kanser türüdür.
Kanserden korumak ya da hastalığı erken evrede saptamanın en etkili yolu düzenli
olarak yaptırılan kolonoskopik incelemelerdir. Kolonoskopi, hem mevcut bir tümörü
erken evrede belirleme hem de kansere yol açabilecek polip ve benzeri sorunları
daha kanserleşmeden tespit edip kişiyi kanser gelişiminden koruyabilecek özellikte
bir işlemdir. 50 yaşın üzerindeki her bireyin risk durumlarına, kişisel sağlık
hikayelerine, aile öykülerine göre 2-5 yıllık aralıklarla kolonoskopik incelemeden
geçmeleri önerilmektedir. Kolonoskopinin hazırlığı ve uygulaması günümüzde hasta
için çok daha kolay ve konforlu hale gelmiştir. Yeni kolonoskoplar son derece kolay
uygulanıp hastaya rahatsızlık vermeden istenilen sonuçlar alınmaktadır.
Kolon kanseri tanısı uzman hekimler önderliğinde bazı testeler ile konur. Hastanın
doktora başvurması ve fiziki muayenenin ardından sırasıyla aşağıdaki testler
yapılmaktadır;
Dışkıda gizli kan incelenmesi: Son derece basit bir testtir, küçük miktarda dışkı
örnekleri laboratuvarda incelenir.
Radyolojik tetkikler: Çift kontrastlı kolon grafisi ve bilgisayarlı tomografi
yapılmaktadır.
Laboratuvar tetkikleri: Tam kan sayımı, biyokimyasal tetkikler yapılmaktadır.
Bunların arasında CEA (Karsinoembriyonik antijen) tetkiki kalın bağırsak
kanserlerinde kanda yükselebilen ve tanıya yardımcı olan testlerden birisidir.
Kesin tanı için endoskopik tetkikler: Rektoskopi, sigmoidoskopi, kolonoskopi ve
biyopsi yapılmaktadır. Görülen lezyondan parça alınması ve patolog tarafından
incelenmesi yapılır.
Kişinin ailesinde 50 yaşından erken kalınbağırsak kanseri vakası varsa, 40 yaşından
itibaren kolonoskopi yaptırması şarttır. Kolonoskopinin 2-3 yılda bir kez tekrarlanması
çok önemlidir. Bunun yanında yılda bir kez dışkıda gizli kan bakılması da kanserin
belirleyiciliği ve erken tanısı için çok önemlidir. Eğer kişinin ailesinde kalın bağırsak
kanseri yoksa 50 yaşından itibaren düzenli olarak 3-5 yılda bir kolonoskopi
yaptırması uygun olur.
Klasik kolonoskopi, polip ya da kanser varlığının tanısının konulmasını sağladığı gibi
eğer hastada polip varsa onu tedavi edici ve kanser oluşumunu engelleyici özelliğe
de sahiptir. 5 yılda bir kez bunu yaptırmak hasta için zor olmamalıdır. Çünkü
kolonoskopi artık damardan iğne ile hastanın rahatlaması sağlanarak yapılan,
sedasyon ve ağrı kesicilerle daha tolere edilebilir hale getirilmiş bir işlemdir.
CT/BT (Bilgisayarlı Tomografi): Kolon kanseri şüphesi olan hastalarda ilk
görüntüleme seçeneklerinden birisi olarak kullanılır. Hem damarda hem ağızdan
kontras madde verilerek değerlendirme yapılır. Hastalığın lokalizasyonu ve boyutunu
belirlemede oldukça etkili bir yöntemdir.
MR (Manyetik Rezonans ): Karın içerisinde yumuşak dokuları ve organları daha
detaylı incelemek için ve küçük boyutlu tömöral oluşumları tespit edebilmek için MR
görüntüleme ciddi katkı sağlamaktadır
PET/CT(Pozitron Emisyon Tomografi): Tümörün bölgesel ve uzak metastazlarını
göstermek , hastalığın evresini belirlemek, operasyon şansını belirlemek amacı ile
tanı konulduktan sonra PET/CT çekimi yapılmalıdır.
KOLON KANSERİ TEDAVİ YÖNTEMLERİ NELERDİR?
Kolon kanserinde kolonoskopide alınan poliplerin üzerinde, kanser erken evrede
yakalandığında ameliyat gerekmeyebilir. Sadece yakın takibe alınır. Poliplerin erken
evrede, kansere dönüşmeden teşhisinde kolonoskopinin büyük önemi vardır. Son
yıllarda yapılan çalışmalarda kolonoskopi yapılarak poliplerin erken devrede
çıkarılması ile kolon kanserinin büyük ölçüde engellenebildiği gösterilmiştir. Bu
nedenle 45 yaşından sonra her erkek ve 50 yaşından sonra her kadın, dışkıda gizli
kan taraması ve kolonoskopi yaptırmalıdır. Kolonoskopi sırasında hasta konforuna
büyük önem verilmektedir. Bu nedenle hasta “bilinçli sedasyon” denilen damardan
hafif bir ağrı kesici ile yarı baygın hale getirilmektedir. Öncesinde bağırsağın çeşitli
yöntemlerle tamamen boşaltılması gerekmektedir. Daha sonra fiberoptik bir kamera
ile bağırsağa girilmekte ve görülen tüm polipler çıkarılmaktadır. Ancak burada
kolonoskopiyi uygulayan hekimin tecrübesi, kullanılan cihazın dezenfeksiyonunun ve
görüntü kalitesinin yüksek derecede olması, büyük önem taşımaktadır.
İleri evre kolon kanserinde standart tedavi seçeneği cerrahidir; yani tümörlü bölgenin
çevreden bir miktar sağlam doku ve lenf düğümleriyle birlikte çıkarılmasıdır. Yapılan
çalışmalar, onkoloji prensiplerine uygun olarak ve deneyimli cerrahlar tarafından
yapılan ameliyatların hastanın geleceği açısından en önemli faktör olduğunu
göstermektedir. Kolon kanserinde ameliyattan sonra hastalığın evresine göre ek,
koruyucu kemoterapi uygulanır. Örneğin, tümörün bağırsağa komşu lenf düğümlerine
sıçradığı “evre III” vakalarda, “adjuvan”kemoterapi(hastalığın yayılmasını önleyen)
artık tüm dünyada standartlaşmış bir uygulamadır.
Kolon kanserlerinde, anüse çok yakın tümörlerde anüsü iptal etmek ve karından
dışkılamaya geçmek (kolostomi torbaları ile) bazen kaçınılmaz olabilmektedir. Ancak
son yıllarda ameliyat öncesi radyoterapi ile birlikte kemoterapi uygulanması, anüsün
korunmasını önemli ölçüde sağlayabilmektedir. Diğer organlara yayılmış (metastatik)
hastalarda, hastanın genel durumuna, yaşına, hastalığın yaygınlık derecesine bağlı
olarak her üç tedavi yöntemi (cerrahi, kemoterapi, radyoterapi) uygulanmaktadır.
Amaç, hastaların yaşam süresini ve kalitesini artırmaktır. Son birkaç yılda bulunan
hedefe yönelik yeni biyolojik ilaç tedavileri sayesinde, tedavide başarı oranları
günden güne artmaktadır.
Kolon kanserine yakalanmamış bireylerin korunmasında beslenme tarzları ve
yaptıracakları tarama testlerinin büyük bir önemi vardır. Sebze, meyve ve tahıllar gibi
lifli gıdaların bolca tüketilmesi, yeterince kalsiyum ve D vitamininin alınması önemlidir.
Bunların yanı sıra; ikincil korunma önlemi olarak tarama testleri ile erken tanının ayrı
bir önemi vardır. Bunun için, her iki cinste 50 yaşından başlamak üzere, tarama
testlerinin yapılması önerilmektedir. Ailesinde kolon kanseri olan bireylerde tarama
testlerine daha erken yaşta mutlaka başlanmalıdır.